Branża farmaceutyczna zmienia się w ogromnym tempie. Zapchany rynek, na którym konkuruje wiele koncernów to trudny punkt wyjścia dla małych firm oraz przedsiębiorstw wprowadzających nowe produkty. Badania rynku farmaceutycznego pomagają odnaleźć się w tym gąszczu i zaprezentować się oryginalnie oraz innowacyjnie. 

Badania kliniczne oraz epidemiologiczne

Kierowane zarówno do placówek medycznych, ośrodków akademickich, jak i firm zbierających dane na temat wpływu leków. Mogą być realizowane na różne sposoby, najczęściej jest to gromadzenie informacji jakościowych oraz ilościowych, a także ich prezentacja w formie baz danych, obróbka, monitoring i raportowanie. Takim badaniom towarzyszy statystyka medyczna oraz rejestry medyczne.

Nieinterwencyjne badania obserwacyjne

Firma Biostat organizuje nieinterwencyjne obserwacje, to znaczy analizuje reakcje pacjentów na określone, dopuszczone do obrotu leki. Badanie obserwacyjne opiera się na metodach epidemiologicznych i pozbawione jest dodatkowych procedur diagnostycznych.  Jest więc bezpieczne, rzetelne i umożliwia poznanie naturalnych sytuacji. Jest to rzetelny wgląd w codzienność klientów oraz teren do zbierania ciekawych insightów konsumenckich.

Badania rynku farmaceutycznego

Przedsiębiorstwa, oprócz badań obserwacyjnych, potrzebują też profesjonalnych badań rynkowych i marketingowych. Obejmują one zachowania konsumenckie, analizę konkurencji, segmentację rynku, a także poszukiwanie odpowiedniej komunikacji czy ścieżki promocyjnej. Rola badań rynku farmaceutycznego jest nie do przecenienia.

Badania analizy potencjału

Statystyka medyczna oraz badania rynku farmaceutycznego to tylko część działalności organizacji CRO. Równie istotne są analizy potencjału rozwoju na polskim oraz zagranicznym rynku. Są to projekty, które opierają się na strategicznym myśleniu i syntezie wielu danych. Na ich podstawie możliwie jest określenie szans na osiągnięcie sukcesu, zidentyfikowanie możliwych problemów oraz sposobów radzenia sobie z nimi.

Systemy informatyczne, czyli nowoczesne statystyki medyczne

Duże firmy działające w branży badań rynku medycznego, takie jak Biostat®, stale wprowadzają innowację. Usprawniają i automatyzują badania obserwacyjne. Czynią statystykę medyczną bardziej dostępną, przejrzystą oraz zrozumiałą. Do tego celu używają intuicyjnych aplikacji, takich jak eCRF czy SFvalue 360 stopni. Dzięki nim wyniki, dane i analizy dostępne są w każdym miejscu i o dowolnej porze.

Firma chcąca wprowadzić nowy lek powinna najpierw doskonale poznać rynek oraz potrzeby klientów. W ten sposób będzie mogła stworzyć produkt, który będzie jak najbardziej przydatny dla zainteresowanych osób, a jednocześnie dużo bardziej dochodowy dla producentów. Badania rynku farmaceutycznego to najlepszy sposób na przeanalizowanie sytuacji – najlepsze wyniki osiąga się współpracując z profesjonalnymi firmami z branży medical market research. 

Projekty healthcare market research

Nie tylko przed wydaniem leków przydają się takie badania leków. Również w późniejszym okresie warto sprawdzać jak w rzeczywistości wygląda ich zastosowanie. Statystyki sprzedaży nie mówią wszystkiego, natomiast pomiary analityczne w sposób rzeczywisty obrazują opinie klientów. Umożliwiają bezpośrednią rozmowę ze stosującymi lek osobami, którzy pozostają anonimowi i dzięki temu szczerze przedstawiają swoje zdanie. 

Badania rynku medycznego sposobem na sukces

Opinie klientów to tak naprawdę najważniejsza sprawa dla każdej firmy. Dlaczego? Ponieważ to od nich zależy, czy dany produkt będzie przynosił zyski. Badania rynku medycznego pomogą ustalić co odpowiada kupującym w danym produkcie oraz co ewentualnie chcieliby zmienić. Dzięki temu firma może usprawnić swoje leki, dostosować do grona zainteresowanych i znacznie zwiększyć dochody, a to przecież najważniejsze.

Plan działania i realizacja

Już podczas panowania produkcji należy zastanowić się nad badaniami rynku farmaceutycznego. Warto zainteresować się ofertami specjalistycznych firm, które zajmują się analizą statystyczną. Mają oni specjalistyczny sprzęt oraz wykwalifikowanych pracowników, którzy doskonale wiedzą jak rozmawiać z klientami, by uzyskać szczere odpowiedzi. Firma taka przygotuje odpowiednią formę badania rynku medycznego, na przykład ankiety i podejmie się realizacji.

Sukces w zasięgu ręki

Wiele firm popełnia ten błąd, że po wydaniu produktu, nie przykłada wagi do dalszego rozwoju produktów. Analiza rynku powinna odbywać się cyklicznie, aby producent posiadał informacje na temat skuteczności leku oraz tego czy sytuacja ta rozwija się na korzyść, czy wręcz przeciwnie. Trzymanie ręki na pulsie zapobiegnie ewentualnym stratom oraz pomoże stale rozwijać działalność i powiększać dochody. 

Statystyka medyczna przedstawiona w raporcie

Raport z przeprowadzonych badań powinien być dokładny i czytelny. Każdy przeprowadzony pomiar będzie zarejestrowany w najlepszy możliwy sposób i dzięki temu w każdej chwili można będzie porównać wyniki z kilku analiz. Badania medical market research to najlepszy sposób na to, by stale mnożyć wydatki. Kosz poniesiony na ich realizację bardzo szybko się zwróci.
 

Kliniczne badania leków są długotrwałe i wymagają od organizatorów zachowania ogromnej dokładności badawczej, aby ich wyniki były wiarygodne i miarodajne. W toku ich wykonywania wykorzystuje się różne narzędzia, wśród których ważne miejsce zajmują karty obserwacji klinicznej. W dzisiejszych czasach coraz częściej stosowane są przy tym zamiast kart papierowych, karty elektroniczne.

Czym jest eCRF?

Narzędziem ułatwiającym przeprowadzanie badań obserwacyjnych, m.in. badań rynku farmaceutycznego, jest eCRF, czyli karta obserwacji klinicznej. To dokument ustandaryzowany, który służy do rejestracji danych wymaganych przez protokół badania klinicznego. W eCRF wskazywane są najważniejsze dane dotyczące uczestników badania, wyniki badania oraz jego cel. Badania kliniczne pomagają w wykazaniu skuteczności działania i bezpieczeństwa stosowania wprowadzanych na rynek środków farmaceutycznych.

Elektroniczne CRF

eCRF, czyli elektroniczna karta obserwacji klinicznej jest integralną częścią systemu wspomagającego badania rynku farmaceutycznego. Dzięki elektronicznym narzędziom badawczym można unikać popełniania wielu błędów, które niestety często są notowane w przypadku zbierania wyników przy użyciu tradycyjnych, papierowych kart obserwacji klinicznej. eCRF daje możliwość natychmiastowego gromadzenia wyników z różnych ośrodków, w których są prowadzone badania, a następnie poddawania ich dogłębnej analizie.

Trudności w prowadzeniu badań klinicznych

Badania rynku farmaceutycznego są długotrwałe i skomplikowane. Dzięki nim jednakAby skorzystać z poradni telemedycznej, pacjent potrzebuje urządzenia z dostępem do internetu, takiego jak komputer, tablet lub smartfon. Warto również mieć kamerę i mikrofon, aby umożliwić wideokonsultacje. Zalecane jest również korzystanie z aktualnej przeglądarki internetowej oraz stabilnego połączenia internetowego, aby zapewnić płynne i bezproblemowe przeprowadzenie konsultacji. i bezpiecznie wprowadzić je do obiegu w aptekach.  Gromadzenie i analiza danych z papierowych formularzy to żmudne i czasochłonne zajęcie. Niemniej jeśli do badań wprowadzi się karty obserwacji elektronicznej z obsługą przez internet, można łatwiej je wypełniać i przesyłać dane w odpowiedniej formie, gotowej do dalszej analizy statystycznej. Wprowadzane do oprogramowania komputerowego eCRF informacje są automatycznie kontrolowane, co zapobiega popełnianiu błędów przy wypełnianiu poszczególnych pól formularzy.

Atuty elektronicznych kart

Dzięki zastosowaniu systemu eCRF można w dowolny sposób dodawać i odejmować zakładki do karty obserwacyjnej i walidować pola formularza w momencie ich wypełniania. Taka walidacja ogranicza, a nawet eliminuje możliwe do popełnienia błędy przez czynnik ludzki. Niewypełnione pola mogą być podkreślane na czerwono, dzięki czemu od razu widać, gdzie trzeba wpisać brakujące dane. 

Rozwój medycyny oraz sektora farmaceutycznego nie byłby możliwy bez badań naukowych, klinicznych i statystycznych. Badania te przeprowadzane są przy pomocy różnych metod, a jedną z nich są tzw. badania przekrojowe. To dzięki nim naukowcy mogą dość szybko ocenić stan zdrowia badanej populacji i tym samym określić jej zapotrzebowanie na konkretny rodzaj pomocy medycznej.

Badania przekrojowe i ich nieinterwencyjny charakter

Aby zrozumieć na czym polega metoda przekrojowa badań, najpierw należy wytłumaczyć ich nieinterwencyjny charakter. Badania nieinterwencyjne bazują wyłącznie na obserwacji i zbieraniu danych naukowych bez dokonywania jakichkolwiek ingerencji ze strony badaczy. Przykładowo badanie takie dotyczące oceny skuteczności leku wprowadzonego do obrotu polega wyłącznie na zebraniu wyników naturalnego leczenia tym lekiem określonej grupy pacjentów, bez wpływania na przebieg terapii.

Na czym polega badanie przekrojowe?

Badanie to zalicza się do badań obserwacyjnych i nieinterwencyjnych. Jest ono stosowane najczęściej do określenia związku między występowaniem przypadków danej choroby w populacji a ekspozycją na dany czynnik w określonym punkcie czasowym. Dane do badania pozyskiwane są głównie za pomocą bezpośrednich wywiadów, ankiet lub kwestionariuszy. Istotną cechą tego rodzaju badań jest to, że dane pozyskuje się jednorazowo, w danym momencie czasu i bez uzyskania informacji o związkach przyczynowo- skutkowych.

Zalety i wady metody przekrojowej

Do podstawowych zalet tego rodzaju badań nieinterwencyjnych należą:

• prostota przeprowadzania badania,
• niski koszt,
• szybkie rezultaty,
• możliwość sformułowania podstawowej hipotezy badawczej, będącej punktem wyjścia do dalszych badań. 

Metoda przekrojowa nie jest jednak pozbawiona pewnych wad, do których zalicza się m.in.:

• brak możliwości określenia związków przyczynowo- skutkowych (określony zostaje jedynie fakt istnienia zależności),
• brak możliwości pomiaru zapadalności (określana jest jedynie chorobowość, czyli liczba osób chorych w momencie badania),
• niski poziom dokładności,
• brak efektywności w przypadku badania zjawisk nietypowych np. rzadkich chorób.

Dobrym przykładem zastosowania metody przekrojowej jest badanie mające na celu określenie, jaki jest odsetek osób otyłych wśród pacjentów hospitalizowanych w danym punkcie czasowym z powodu chorób serca w wybranych placówkach medycznych. Badania obserwacyjne tego typu pomagają określić, czy istnieje jakiś związek między liczbą przypadków chorób serca a otyłością, ale nie pozwala sformułować dokładnych związków przyczynowo- skutkowych.

Epidemiologia wielu osobom kojarzy się jedynie z prowadzeniem badań nad epidemiami chorób zakaźnych. Po części to prawda, bowiem dzięki połączeniu epidemiologii z higieną możliwe jest dziś zapobieganie epidemiom groźnych schorzeń, jednak to nie wszystko, co jest przedmiotem badań tej dziedziny medycyny – jest ona o wiele bardziej złożona. Czym więc zajmuje się ta nauka i jakie korzyści może przynieść ludzkości?

Na czym polegają badania epidemiologiczne?

By móc mówić o korzyściach płynących z prowadzenia badań, trzeba przybliżyć, czym właściwie jest epidemiologia. Dziedzina ta zajmuje się badaniem zdarzeń oraz stanów związanych ze zdrowiem w danych populacjach, a także wpływu określonych czynników na stan zdrowia. Wiedza ta zostaje wykorzystywana w celu kontrolowania problemów zdrowotnych, w tym epidemii chorobowych.

Epidemiologia obejmuje w szczególności:

•             Częstotliwość występowania chorób w populacji

•             Częstotliwość zgonów oraz ich przyczyn

•             Częstotliwość występowania inwalidztwa oraz przyczyn tego stanu rzeczy

Warto przy tym pamiętać, że epidemiologia to nie tylko choroby zakaźne, ale także inne zaburzenia oraz schorzenia. Nauka ta rozpatruje między innymi zależności między stanem zdrowia a narażeniem na określony czynnik – np. palenie tytoniu.

Rodzaje badań epidemiologicznych

•         Badania przeglądowe, czyli takie, które określają stan zdrowia danej populacji. Można dzięki temu ustalić współczynnik chorobowości lub stwierdzić, że choroby nie ma w danej grupie;

•      Badania obserwacyjne, dzielą się na kliniczno-kontrolne, przekrojowe i kohortowe. Polegają na obserwacji danej grupy, by następnie przeprowadzić odpowiednie analizy;

•    Badania eksperymentalne, mogą pomóc określić skuteczność danych kuracji i technologii medycznych.

Badania epidemiologiczne pozwalają na poznanie czynników wywołujących choroby, dzięki czemu możliwe jest opracowanie coraz bardziej skutecznych leków i szczepionek na dane schorzenia. Dzięki nim można również oszacować efektywność danej strategii ochrony zdrowia oraz opracować zasady dotyczące profilaktyki, by zmniejszyć zachorowalność oraz zdecydowanie obniżyć ryzyko wystąpienia epidemii w danej populacji.

Kolejną korzyścią płynącą z prowadzenia tego typu badań jest zmniejszenie kosztów ochrony zdrowia dzięki możliwości wprowadzenia bardziej skutecznych metod leczenia i zapobiegania chorobom.

Epidemiologia to szeroka dziedzina, dzięki której możliwe jest opanowanie epidemii chorób, które w dawniejszych czasach dziesiątkowały ludzkość. Wykorzystywanie badań obserwacyjnych oraz przeglądowych i eksperymentalnych pozwala także opracować najbardziej skuteczne metody ochrony przed wieloma schorzeniami, nie tylko chorobami zakaźnymi.

Postęp w prowadzeniu badań

• Rozbudowanych badań klinicznych,
• Badań obserwacyjnych,
• Rejestrów medycznych,
• Badań z zakresu market research,
• Prowadzenia dzienniczków obserwacji pacjenta.

Zastosowanie rozwiązań online

Jakość i  spełnianie wymogów

Jednym z rodzajów badań obserwacyjnych są badania kohortowe. Co istotne, przy ich przeprowadzaniu nie ma miejsca interwencja badawcza, np. podawanie leku, a jedynie obserwacja grup kontrolnych. Co jeszcze warto o nich wiedzieć oraz kiedy dokładnie się je przeprowadza?

W jakich sytuacjach przeprowadza się kohortowe badania obserwacyjne?

Taki typ badań przydatny jest w sytuacjach, gdy dokonuje się analizy przyczynowo-skutkowej określonych zjawisk. Eksponuje się np. grupy na czynniki ryzyka, np. określony typ diety, co pozwala sprawdzić, jak rośnie lub spada ryzyko wystąpienia określonych chorób lub innych dolegliwości zdrowotnych.

Jak przeprowadzane są kohortowe badania obserwacyjne?

Przeprowadzanie badań kohortowych wymaga zastosowania odpowiedniej metodologii. Niezbędne jest m.in. określenie, jakie będą cechy członków kohorty, na jakie czynniki będą oni eksponowani, jaki będzie czas obserwacji oraz jak zostaną zweryfikowane zdarzenia końcowe badania obserwacyjnego.

Jeśli firmom lub ośrodkom naukowym zależy na tym, by badanie obserwacyjne było przeprowadzone na reprezentatywnych grupach i zgodnie z procedurami, powinny korzystać z intuicyjne działających systemów do cyfrowego gromadzenia danych. Jednym z nich jest oprogramowanie eCRF.biz™ opracowane przez Centrum Badawczo-Rozwojowe Biostat®, które gwarantuje kompleksowe wsparcie przy realizacji badania obserwacyjnego na każdym etapie.

Jakie są zalety kohortowych badań obserwacyjnych?

Takie badania to szereg praktycznych zalet, przy czym dla firm jedną z największych jest to, że w porównaniu z badaniami klinicznymi zdecydowanie niższy jest koszt ich przeprowadzenia. Dodatkowym atutem jest wiarygodność uzyskiwanych wyników, choć oczywiście tylko wtedy, gdy w sposób prawidłowy przeprowadzono etap przygotowawczy.

Dodatkowo nie budzą one wątpliwości etycznych, które często pojawiają się przy przeprowadzaniu badań klinicznych.

Wyzwania związane z realizacją kohortowych badań obserwacyjnych

Jedną ze wspomnianych już wcześniej barier związanych z realizacją badań jest to, aby w sposób prawidłowy przejść przez etap przygotowawczy. Opiera się on m.in. na:

• określeniu hipotez podlegających weryfikacji,
• projektowaniu badania obserwacyjnego, czyli określeniu narzędzi i planu analizy,
• określeniu specyfiki walidacji danych.

Także i tu warto korzystać z eksperckiego wsparcia, z którego mogą skorzystać zespoły badawcze decydujące się na oprogramowanie eCRF.biz™.

Kohortowe badania obserwacyjne to jak widać szereg praktycznych możliwości, muszą być jednak przeprowadzone zgodnie z metodologią i w oparciu o odpowiednie założenia. Na szczęście firmy nie są zdane same na siebie, mogą bowiem liczyć na wsparcie praktyków w przeprowadzaniu badań obserwacyjnych, którzy pomogą im na każdym etapie, od przygotowania, przez realizację, aż po zamknięcie całego procesu.

Rejestry medyczne to zbiory danych w postaci ewidencji, list spisów albo innych zbiorów, które muszą być katalogowane zgodnie z obowiązującymi przepisami. Co dokładnie o ich tworzeniu mówi prawo oraz jak wygląda ich katalogowanie współcześnie?

Rejestry medyczne w zgodzie z przepisami

Tworzenie rejestrów medycznych to zadanie wymagające znajomości ustawy o systemie informacji w ochronie zdrowia, która dokładnie wskazuje, jak powinien przebiegać ten proces. Istotne jest przede wszystkim to, że zadanie tworzenia oraz zlecenia należy do Ministra Zdrowia, podobnie jak proces ich likwidowania. Minister Zdrowia w istocie jest również administratorem tychże danych.

Rejestry medyczne w świecie cyfrowym

Obecnie zaawansowane rejestry medyczne mogą być realizowane również za pomocą cyfrowych narzędzi. Jednym z nich jest oprogramowanie o nazwie eCRF.biz™, które zostało opracowane przez Centrum Badawczo-Rozwojowe Biostat®. Jest to zintegrowana platforma do przeprowadzania badań, dzięki której można zbierać, przetwarzać oraz analizować dane.

Co istotne, platforma ta jest efektem wielu lat doświadczenia oraz współpracy z praktykami w zakresie gromadzenia danych na potrzeby rejestrów medycznych i badań, dlatego też jest ona skutecznym rozwiązaniem w tym zakresie.

Jakie są zalety cyfrowych rejestrów medycznych?

Cyfrowe rejestry medyczne takie jak eCRF.biz™ to szereg praktycznych zalet. Jedną z nich jest duża funkcjonalność, która przekłada się na łatwość kontrolowania zarówno poprawności, jak i kompletności wprowadzanych wpisów, ale również ich śledzenia.

Do tych ostatnich służy narzędzie o nazwie Audit trail, które jest zgodne z wytycznymi FDA oraz pozwala w sposób precyzyjny odtworzyć, jaki przebieg miało zdarzenie i jakie działania w związku z konkretnymi danymi zostały podjęte. Moduł ten zawiera również dane o autorze zmiany, jej dacie, a także poprzedniej wartości wpisu.

Kolejną zaletą rejestrów medycznych takich jak eCRF.biz™ jest łatwość ich użytkowania, która wynika przede wszystkim z intuicyjności działania tego narzędzia. Wszystko dzięki temu, że zostało ono opracowane zgodnie z sugestiami i potrzebami praktyków, których wygoda pracy była głównym zamierzeniem jeśli chodzi o to narzędzie.

Warto wspomnieć również o bezpieczeństwie i ono także gwarantowane jest przy tego typu rejestrach medycznych. Ochrona ta gwarantowana jest dzięki takim rozwiązaniom jak:

• dostęp tylko dzięki połączeniom szyfrowanym,
• codzienne tworzenie kopii zapasowych systemu do zewnętrznych serwerów,
• rejestrowanie wszystkich osób mających dostęp do rejestrów medycznych,
• stosowanie fizycznych zabezpieczeń serwerów,
• stosowanie logicznych zabezpieczeń.

Jak doskonale widać rejestry medyczne są dziś na tyle dopracowane, że można w sposób wygodny gromadzić dzięki nim dane, które są dodatkowo chronione przez zaawansowane systemy informatyczne. Dokładnie tak wygląda to w przypadku oprogramowania o nazwie eCRF.biz™, które jest pionierskie jeśli chodzi o wiele zastosowanych w nim rozwiązań mających znacznie ułatwiać badaczom pracę.

Skuteczne metody zbierania faktów czynią z badań obserwacyjnych ważną dziedzinę nauk empirycznych – obserwacja jako metoda badawcza daje ogromne możliwości poznawczo-naukowe. Pozwala sprawnie gromadzić wiedzę i zestawiać ze sobą rozmaite informacje. Doskonale sprawdza się wszędzie tam, gdzie przedmiotem badań są zjawiska występujące w dużej skali. Przyjrzyjmy się kluczowym zagadnieniom metodologicznym badań obserwacyjnych.

Obserwacja otwarta jako wstęp do badań obserwacyjnych – zalety i wady

Przy wyborze metod badawczych mamy do wyboru kilka najważniejszych kombinacji metodologiczno-technicznych. W zależności od celów, jakie nam przyświecają, oraz od efektów, które chcielibyśmy uzyskać, możemy wybrać któryś z wariantów, poczynając od prostej, niekontrolowanej rejestracji zdarzeń i faktów, a na złożonym, kontrolowanym i systematycznym procesie korzystającym ze skomplikowanych technik pomocniczych, kończąc. Wyboru warto jednak dokonać rozważnie, ponieważ nie wszystkie metody są równie skuteczne – nie każdy sposób gromadzenia danych jest ceniony w takim samym stopniu przez naukowców doświadczonych w zakresie badań obserwacyjnych. Formę najpopularniejszą stanowi tak zwana obserwacja otwarta lub swobodna. Szczególnie na samym początku naukowego przedsięwzięcia, czyli w początkowym etapie każdej planowanej działalności badawczej. Zebrana za jej pomocą wiedza pozwala uchwycić obserwowany przedmiot w ogólnym zarysie po to, by możliwe było sformułowanie wstępnych hipotez i pierwszych roboczych zagadnień, koncepcji i pojęć. Technikami, po jakie sięga się zwykle w badaniach obserwacyjnych otwartych lub swobodnych, są techniki niestandaryzowane, czyli opisy, notatki, bądź któraś z form zapisu audio-wizualnego. Istotną rzeczą jest, by korzystający z owych instrumentów naukowiec miał świadomość, iż zgromadzony w ten sposób materiał nie daje się w pełni zweryfikować. Trudno też ze zbioru informacji wyszczególnić te najważniejsze, a konkretne zjawiska umiejscowić we właściwym czasie. Problem może również stanowić naświetlenie relacji między przedmiotami badań obserwacyjnych i zrozumienie zależności przyczynowo-skutkowych formujących układy zdarzeń.

Kontrola i standaryzacja, czyli słowo o dokładności i rzetelności w badaniach obserwacyjnych

Za metodologiczny wzór badań obserwacyjnych uznaje się połączenie systematyczności, kontroli oraz standaryzacji. Nie sposób mówić oddzielnie o każdym z tych elementów, ponieważ silnie się przeplatają i skutecznie uzupełniają. Systematyczność oznacza na przykład nie tylko sposób, w jaki formułowane są spostrzeżenia, ale też ich rejestrację, która z kolei wiąże się z kontrolą prawidłowości prowadzonej obserwacji. Chcąc trafić w sedno i określić istotę tych trzech pojęć, należy wspomnieć o znakomitym narzędziu, które jednocześnie systematyzuje, standaryzuje i kontroluje gromadzoną wiedzę – dzięki niemu badania obserwacyjne otrzymują status rzetelnych i obiektywnych. Chodzi o arkusz obserwacyjny, czyli kwestionariusz, w którym umieszczamy wszystkie zagadnienia, jakie objąć powinna naszym zdaniem obserwacja. Fakty, zdarzenia i okoliczności możemy w nim notować oznaczone datą, co pozwoli nam dostrzec zależności między przedmiotami badań. Wyniki łatwo będzie można z kolei porównać z tymi, które uzyska inny naukowiec zajmujący się niezależnie tą samą tematyką.