BADANIA OBSERWACYJNE – główne techniki i instrumenty badawcze
Skuteczne metody zbierania faktów czynią z badań obserwacyjnych ważną dziedzinę nauk empirycznych – obserwacja jako metoda badawcza daje ogromne możliwości poznawczo-naukowe. Pozwala sprawnie gromadzić wiedzę i zestawiać ze sobą rozmaite informacje. Doskonale sprawdza się wszędzie tam, gdzie przedmiotem badań są zjawiska występujące w dużej skali. Przyjrzyjmy się kluczowym zagadnieniom metodologicznym badań obserwacyjnych.
Obserwacja otwarta jako wstęp do badań obserwacyjnych – zalety i wady
Przy wyborze metod badawczych mamy do wyboru kilka najważniejszych kombinacji metodologiczno-technicznych. W zależności od celów, jakie nam przyświecają, oraz od efektów, które chcielibyśmy uzyskać, możemy wybrać któryś z wariantów, poczynając od prostej, niekontrolowanej rejestracji zdarzeń i faktów, a na złożonym, kontrolowanym i systematycznym procesie korzystającym ze skomplikowanych technik pomocniczych, kończąc. Wyboru warto jednak dokonać rozważnie, ponieważ nie wszystkie metody są równie skuteczne – nie każdy sposób gromadzenia danych jest ceniony w takim samym stopniu przez naukowców doświadczonych w zakresie badań obserwacyjnych. Formę najpopularniejszą stanowi tak zwana obserwacja otwarta lub swobodna. Szczególnie na samym początku naukowego przedsięwzięcia, czyli w początkowym etapie każdej planowanej działalności badawczej. Zebrana za jej pomocą wiedza pozwala uchwycić obserwowany przedmiot w ogólnym zarysie po to, by możliwe było sformułowanie wstępnych hipotez i pierwszych roboczych zagadnień, koncepcji i pojęć. Technikami, po jakie sięga się zwykle w badaniach obserwacyjnych otwartych lub swobodnych, są techniki niestandaryzowane, czyli opisy, notatki, bądź któraś z form zapisu audio-wizualnego. Istotną rzeczą jest, by korzystający z owych instrumentów naukowiec miał świadomość, iż zgromadzony w ten sposób materiał nie daje się w pełni zweryfikować. Trudno też ze zbioru informacji wyszczególnić te najważniejsze, a konkretne zjawiska umiejscowić we właściwym czasie. Problem może również stanowić naświetlenie relacji między przedmiotami badań obserwacyjnych i zrozumienie zależności przyczynowo-skutkowych formujących układy zdarzeń.
Kontrola i standaryzacja, czyli słowo o dokładności i rzetelności w badaniach obserwacyjnych
Za metodologiczny wzór badań obserwacyjnych uznaje się połączenie systematyczności, kontroli oraz standaryzacji. Nie sposób mówić oddzielnie o każdym z tych elementów, ponieważ silnie się przeplatają i skutecznie uzupełniają. Systematyczność oznacza na przykład nie tylko sposób, w jaki formułowane są spostrzeżenia, ale też ich rejestrację, która z kolei wiąże się z kontrolą prawidłowości prowadzonej obserwacji. Chcąc trafić w sedno i określić istotę tych trzech pojęć, należy wspomnieć o znakomitym narzędziu, które jednocześnie systematyzuje, standaryzuje i kontroluje gromadzoną wiedzę – dzięki niemu badania obserwacyjne otrzymują status rzetelnych i obiektywnych. Chodzi o arkusz obserwacyjny, czyli kwestionariusz, w którym umieszczamy wszystkie zagadnienia, jakie objąć powinna naszym zdaniem obserwacja. Fakty, zdarzenia i okoliczności możemy w nim notować oznaczone datą, co pozwoli nam dostrzec zależności między przedmiotami badań. Wyniki łatwo będzie można z kolei porównać z tymi, które uzyska inny naukowiec zajmujący się niezależnie tą samą tematyką.
(FAQ)
Tak, badania obserwacyjne są rzetelne i obiektywne, szczególnie gdy wykorzystuje się do nich arkusz obserwacyjny, który systematyzuje, standaryzuje i kontroluje gromadzoną wiedzę.
Tak, wyniki badań obserwacyjnych można porównać z wynikami innych naukowców, którzy zajmują się niezależnie tą samą tematyką.
Tak, badania obserwacyjne są skuteczne, ponieważ pozwalają na sprawną rejestrację zdarzeń i faktów, a także na ich systematyczną analizę.